НАУРЫЗ ҰБТ 2025 | ЕНТ 2025

АЛГЕБРА ГОС 2025

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

🔴12 БИЛЕТ ЖАУАП:
1. Көшпеліліктің пайда болуына ықпал еткен факторларды сипаттаңыз.
Көшпелілік — табиғи орта мен әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделудің нәтижесі. Оның пайда болуына мынадай факторлар әсер етті:
- Қазақстан аумағының кеңдігі мен климаттық жағдайының қаталдығы.
- Мал шаруашылығының негізгі кәсіпке айналуы, жайылым іздеп жиі қоныс ауыстыру қажеттілігі.
- Су мен шөптің мезгілдік тапшылығы.
- Жылдың әр маусымына бейімделген қысқы, көктемгі, жазғы, күзгі қоныстар жүйесінің қалыптасуы.
- Қорғаныс және ұтқырлық мақсатында мобильді өмір салтының маңыздылығы.
2. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің себептері мен салдарын түсіндіріңіз.
1916 жылғы көтерілістің басты себептері:
- Ресей патшасының 1916 жылы 25 маусымдағы жарлығы бойынша, қазақтар тыл жұмыстарына (19-43 жас аралығындағы ер азаматтар) алынатын болды.
- Бұл шешім жергілікті халықтың наразылығын туғызды, себебі қазақтар әскери міндеттен босатылған санатта болатын.
- Жер мәселесі де терең шиеленіскен еді. Қазақ жерлері қоныс аударушыларға заңсыз беріліп отырды.
- Әлеуметтік әділетсіздік, салықтың ауырлығы, патша шенеуніктерінің озбырлығы халықтың ашу-ызасын тудырды.
Салдары:
- Қазақ даласында жаппай көтеріліс басталып, оған 300 мыңға жуық адам қатысты.
- Әсіресе Торғай өңірінде Амангелді Иманов бастаған көтерілісшілер ұйымдасқан қарулы қарсылас көрсетіп, жазалаушы әскерлерге қарсы шайқасты.
- Көтеріліс қатыгездікпен басылып, мыңдаған адам қаза тапты немесе босқынға айналды.
- Қазақ халқының отарлық езгіге қарсы ұлттық сана-сезімі күшейе түсті.
3. «Мәдени мұра» бағдарламасы мемлекеттің мәдениетке деген қамқорлығын айқындаған бірегей стратегиялық жоба болды» деген пікірмен келісесіз бе?
Бұл пікірмен толық келісуге болады. Себебі:
- «Мәдени мұра» бағдарламасы 2004 жылы Елбасының бастамасымен қабылданды және ұлттық мәдениет пен тарихты жүйелі зерттеуге бағытталды.
- Бағдарлама аясында мыңдаған тарихи-мәдени ескерткіштерге зерттеу, қалпына келтіру, консервациялау жұмыстары жүргізілді.
- Архивтік құжаттар шетелден әкелініп, бұрын белгісіз болып келген деректер ғылыми айналымға енгізілді.
- Қазақтың әдеби, тарихи, философиялық еңбектері бірнеше томдықтар түрінде жарық көрді.
- Мәдениет пен ғылым саласында жаңа зерттеу институттары мен жобаларға жол ашылды.
Осылайша, бағдарлама ұлттың рухани жаңғыруының негізіне айналып, тарихи сананы қалыптастыруда маңызды рөл атқарды.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

1. ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы білім беру жүйесіндегі жаңашылдықты сипаттаңыз

(5 ұпай)
ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басында Қазақстанда білім беру ісінде маңызды жаңашылдықтар орын алды. Орыс-қазақ мектептері ашылып, зайырлы білім беру жүйесі енгізілді. Бұл мектептерде математика, тарих, география сияқты пәндер оқытылып, қазақ жастарына жаңа білім алуға мүмкіндік туды. Медреселерде дәстүрлі діни білім берумен қатар зайырлы пәндер де оқытыла бастады. Сонымен қатар, қазақтың зиялы қауымы білім берудің ұлттық мазмұнын арттыруға, балаларды ана тілінде оқытуға ұмтылды.

⸻

2. Абылай ханның Қазақ хандығын нығайтудағы рөліне баға беріңіз

(10 ұпай)
Абылай хан Қазақ хандығын нығайтуда үлкен рөл атқарды. Ол Цин империясымен және Ресей империясымен күрделі дипломатиялық қарым-қатынаста шебер саясат жүргізіп, хандықтың ішкі және сыртқы істерінде дербестікті сақтады. Ресейге бодандықты мойындағанымен, нақты билікті өз қолында ұстап, елдің тәуелсіздігін қамтамасыз етуге тырысты. Абылай хан үш жүздің басын біріктіріп, хандықтың тұтастығын сақтады. Оның көреген саясаты Қазақ хандығының жерін қорғап, шекарасын нығайтуға, ел ішінде бірлікті қамтамасыз етуге зор ықпал етті.

⸻

3. ««Болашақ» халықаралық білім бағдарламасы Қазақстанның саяси-экономикалық дамуында маңызды рөл атқаруда» деген пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеңіз.

(15 ұпай)
Иә, келісемін. «Болашақ» бағдарламасы Қазақстанның саяси-экономикалық дамуына маңызды рөл атқарды. Бағдарлама арқылы көптеген жас қазақстандықтар шетелде сапалы білім алып, елге оралған соң түрлі салада білікті маман ретінде еңбек етті. Бұл басқару кадрларының, экономистердің, заңгерлердің, инженерлердің кәсіби деңгейін арттыруға, мемлекеттік басқару жүйесін жаңартуға ықпал етті. Сонымен қатар, халықаралық тәжірибені меңгерген мамандар елдің білім беру, ғылым, мәдениет салаларын дамытуға үлес қосты. Сондықтан «Болашақ» бағдарламасы Қазақстанның әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілігін арттыруға елеулі үлес қосты деп есептеймін.

№8 Билет
1. VI–IX ғасырлардағы Қазақстан аумағындағы түркі мемлекеттерінің саяси тарихы
- Түркі қағанаты (VI–VIII ғасыр): 552 жылы құрылған, көптеген түркі тайпаларын
біріктірген. Қағанат 603 жылы Шығыс және Батыс қағанаттарға бөлінді.
- Батыс Түрік қағанаты: орталығы Жетісуда болды. VII ғасырдың аяғында қағанат
Қытайдың Танәулетінің ішкі қақтығыстары мен шабуылдарына байланыстыәлсіреді.
- Түргеш қағанаты (VIII ғасыр): Батыс Түркі қағанаты құлағаннан кейін пайда болды.
Араб шапқыншылығы мен ішкі қақтығыстарға тап болды, бұл оның құлдырауына
әкелді.
- Қарлұқ қағанаты (VIII–IX ғасыр): түркі тайпаларының бірігуі негізінде құрылған.
Ұйғырлар мен арабтардың қауіп-қатеріне тап болды, бірақ аймақтың саяси тарихында
маңызды рөл атқарды.
### 2. Этносаралық келісімнің қазақстандық моделінің маңызы
- Қазақстан халқы Ассамблеясы: этностардың патриотизмі мен ортақтығы негізінде
Қоғамдық келісім мен бірлікті қамтамасыз етуге бағытталған Орган.
- Ассамблея Принциптері:
- Құқықтар мен бостандықтардың басымдығы: барлық азаматтардың құқықтарын
құрметтеу және қорғау .
- Кемсітушілікке жол бермеу: барлық этностардың теңдігін қамтамасыз ету және
кемсітушілікке қарсы күрес.- Теңдік және жауапкершілік: Ассамблеяныңәрбір мүшесі өз қызметі үшін жауап
береді және заң алдында тең.
### 3. Қола дәуіріндегі өзгерістер және олардың ұлы даланың көшпелі өркениетінің
дамуындағы рөлі
Бекітуге келісім:
-Әлеуметтік ұйым: тайпалық одақтар менәлеуметтік иерархияны қалыптастыру .
- Технологиялық инновациялар: қару-жарақ пен құралдарды жақсартқан металлургия
мен қола бұйымдарын өндіруді дамыту .
- Экономикалық даму: көшпелі мал шаруашылығына көшу , бұл ұтқырлық пен
экономикалық өсуге ықпал етті.
- Мәдени даму: қорғандар мен басқа да жерлеу ескерткіштерінің пайда болуы, өнер
мен діни тәжірибелердің дамуы.
Фактілер:
- Археологиялық олжалар: қола артефактілер мен қаруларды табу .
-Тайпалық одақтар: Андронов және Беғазы-Дәндібаев мәдениеті сияқты ірі
бірлестіктердің пайда болуы.
- Көші-қон және байланыс: мәдени және технологиялық жетістіктермен алмасуға ықпал
еткенәртүрлі тайпалар мен халықтар арасындағы байланыстарды күшейту

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

26 билет жауап:

1. Жалпыұлттық маңызы бар сакральді нысандар тізіміне енген тарихи-мәдени ескерткіштерді анықтаңыз

(5 ұпай)
Қазақстандағы жалпыұлттық маңызы бар сакральді нысандардың қатарына бірнеше маңызды тарихи-мәдени ескерткіштер кіреді. Оларға:
– Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі;
– Жезқазғандағы Ұлытау тарихи кешені;
– Алаша хан кесенесі;
– Бекет ата жерасты мешіті (Маңғыстау);
– Шілікті қорғандары (Шығыс Қазақстан) сияқты ескерткіштер жатады.

⸻

2. «Зар заман» ақындарының қоғамдық-саяси идеяларының мәнін түсіндіріңіз

(10 ұпай)
«Зар заман» ақындары отарлау саясатының қазақ халқы үшін ауыр зардаптарын ашық сынап, халықтың санасын оятуға тырысты. Олар қазақ жерінің тарылып, жерінің құнарсыздануына, халықтың тұрмыс-тіршілігінің төмендеуіне алаңдады. Ақындар ұлттық рухани құндылықтардың жойылып бара жатқанын, тілі мен дінінің, әдет-ғұрпының әлсіреп бара жатқанын ашық көрсетті. Сонымен бірге олар халықты бірігіп отарлауға қарсы тұруға үндеді. Яғни «Зар заман» ақындарының қоғамдық-саяси идеялары халықтың ұлттық мүддесін қорғау, жерді сақтау, рухани құндылықтарды сақтау және азаттыққа үндеген ұранмен ерекшеленді.

⸻

3. «ХХІ ғасырдың басындағы экономикалық өрлеу Қазақстан экономикасын айтарлықтай дамытты» деген пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеңіз.

(15 ұпай)
Иә, келісемін. ХХІ ғасырдың басында Қазақстан экономикасы айтарлықтай өсу қарқынын көрсетті. Мұнай-газ және тау-кен өнеркәсібі секторының дамуы экономиканың басты қозғаушы күшіне айналды. Шетелдік инвестициялардың ағыны артып, инфрақұрылымдық жобалар қолға алынды. Ұлттық қор құрылып, экономикалық тұрақтылық қамтамасыз етілді. Сонымен қатар, шағын және орта бизнес дамып, халықтың тұрмыс деңгейі жақсарды. Дегенмен, бұл өсім шикізат экспортына тәуелді болды. Жалпы алғанда, экономикалық өрлеу елдің дамуына зор серпін берді деп санаймын.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

2 БИЛЕТ ЖАУАБЫ:
1. Ұлы Далада көшпелі мал шаруашылығының пайда болуының сипаттамасы:
Ұлы Далада көшпелі мал шаруашылығының пайда болуы бірнеше маңызды әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты. Біріншіден, Қазақстанның кең байтақ даласы мен табиғи жағдайлары мал шаруашылығына ыңғайлы болды. Далалық климаттың ерекшеліктері мен шөптің мол болуы мал өсіруге мүмкіндік берді. Екіншіден, көшпелі өмір салтының қалыптасуы адамдардың табиғи жағдайларға бейімделуінен туындады. Көшпелі халықтың негізгі кәсіптері мал шаруашылығы болғандықтан, олар ірі қара, жылқы, қой, түйе өсірумен айналысты. Бұл шаруашылық түрі оларды үнемі табиғат жағдайына, жайылымның өзгеруіне сәйкес көшіруді қажет етті. Сонымен қатар, көшпелі мал шаруашылығы мәдениетке, әлеуметтік құрылымға және сауда-саттыққа әсер етіп, көптеген дағдылар мен құралдардың дамуына ықпал етті.
2. Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениетіне қосқан үлесін түсіндіру:
- *Андрондық әскери арба (жаңғырып тапқан):* Андрон мәдениетіне жататын әскери арба сақ тайпаларының жауынгерлік мәдениетін көрсетеді. Бұл арбалар әскери шайқастарда қолданылып, көшпелі өмір салтының бір бөлшегі ретінде жауынгерлердің ұтқырлығын арттырды.
- *Есік қорғанынан табылған «Алтын адам» (жаңғырып тапқан):* Бұл табылу археологиялық тұрғыдан өте маңызды. Алтын адам жерлеу ғұрпы мен қоғамдағы әлеуметтік құрылымды көрсетеді. Сонымен қатар, «Алтын адам» көшпелі халықтардың мәдениетін, өнерін, олардың діни және әлемдік көзқарастарын білдіреді.
- *Салақ пен жебе (жаңғырып тапқан):* Салақ және жебелер көшпелілердің аңшылық және әскери іс-әрекеттерінде қолданылған. Бұл құралдар олардың өмір сүру салтын, соғысу өнерін және аңшылыққа деген қабілетін білдіреді.
- *Киіз үй:* Киіз үй – көшпелі қазақ халқының тұрғын үйі болып табылады. Ол тасымалдауға ыңғайлы, табиғатқа бейімделген. Киіз үйдің конструкциясы халықтың көшпелі өмір салтын көрсету арқылы сол кездердегі құрылыс өнерін дамытқан. Сонымен қатар, киіз үйдің архитектурасы мен сәндік элементтері халықтың дәстүрлі мәдениетін көрсетеді.
3. «Қазақстан бірінші бесжылдықта (1928-1932 жж.) индустриялды-аграрлы елге айналды». Сіз бұл тұжырыммен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеу үшін бірнеше дәлелдер мен дәйектер келтіріңіз:
Бұл тұжырыммен біршама келісуге болады, бірақ оның кемшіліктері де бар. Қазақстанда бірінші бесжылдық кезінде индустрияландырудың басталуы зор өзгерістер әкелді. Атап айтқанда, көптеген ірі өндіріс орындары салынды, мысалы, Қарағанды көмір бассейні мен Балқаш металлургия зауыты. Бұл өнеркәсіп саласын дамытуға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, темір жолдар, электр станциялары салынып, республиканың экономикалық дамуына ықпал етті.
Алайда, индустрияландырудың кемшіліктері де болды. Біріншіден, жергілікті халықтың көпшілігі ауыл шаруашылығында жұмыс істегендіктен, оларға өндірістік жұмысшылар ретінде ауысу қиын болды. Екіншіден, индустрияландыру саясатының нәтижесінде жұмысшылардың өмір сүру деңгейі төмендеп, ауыр еңбек жағдайлары қалыптасты. Осы кезеңде қазақ халқының мәдениеті мен салт-дәстүрлеріне қатысты проблемалар туындады. Сонымен қатар, әкімшілік басқару жүйесінің орталықтандырылуы және Кеңес үкіметінің қатаң бақылауы жергілікті халықтың өз мүддесін қорғауына мүмкіндік бермеді.
Қорытындылай келе, индустрияландыру кезеңі Қазақстанның дамуы үшін маңызды болды, бірақ әлеуметтік және экономикалық қиындықтар да кездесті.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

1. Біздің дәуірімізге дейінгі I мыңжылдықта Қазақстан аумағындағы алғашқы
мемлекеттердің саяси құрылымы.
- Тайпалық одақтар: көшпелі тайпалардың ірі одақтарға бірігуі (саки, усуни, канглы).
- Патша билігі: жоғары билікке ие патша немесе хан басқарды.
-Әскери ұйым: Армия рулық негізде ұйымдастырылған рулық милициялардан тұрды.
- Ақсақалдар кеңесі: ақсақалдар мен тайпа көсемдері мемлекетті басқаруға қатысты.
- Дипломатиялық байланыстар: көрші халықтармен және мемлекеттермен
қарым-қатынас орнату .
2. 1920-1930 жылдардағы кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен кемшіліктері
Жетістіктер:
- Мектептер санының өсуі: мектептер санының артуы және қазіргі заманғы білім беру
жүйесін енгізу .
- Жалпыға бірдей білім беру: жалпыға бірдей кәсіптік білім беруді енгізу .
- Жоғары оқу орындары: университеттер мен басқа да жоғары оқу орындарының
ашылуы.
- Білім беруді жүйелеу: зайырлы білім берудің теориялық жәнеәдіснамалық негіздерін
әзірлеу .- Қазақ тіліндегі оқулықтар: "Алаш" партиясы қайраткерлерінің оқулықтарды
жариялауы.
Кемшіліктері:
- Идеологияландыру: білім беру бағдарламасына коммунистік идеологияны енгізу .
- Қуғын-сүргін: мәдениет және білім қайраткерлерін қудалау және қамауға алу .
- Кадрлардың жетіспеушілігі: білікті оқытушылар мен білім беру ресурстарының
жетіспеушілігі.
3. КСРО-ның "кеңес халқын" құру саясаты және ұлттық ерекшеліктердің жойылу қаупі
Бекітуге келісім:
- Орыстандыру: орыс тілі мен мәдениетін күштеп енгізу , ұлттық тілдер мен дәстүрлерді
вытыстыру .
- Теңестіру: біртұтас кеңестік сәйкестікті құру пайдасына этникалық
айырмашылықтарды жою.
- Қуғын - сүргін: ұлттық қозғалыстар мен мәдениет қайраткерлерін қудалау .
Фактілер:
- Депортация: бүкіл халықтардың қоныс аударуы, бұл олардың дәстүрлі өмір салтын
бұзуғаәкелді.
- Ұлттық мектептердің жабылуы: Ұлттық тілдерде оқытатын білім беру мекемелерінің
санын азайту .
- Идеологиялық қысым: атеизм мен кеңестік құндылықтардың пайдасына ұлттық
әдет-ғұрыптар мен діни тәжірибелерді басу .

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

22 билет жауап:

1. Сақтардың рухани-материалдық мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттаңыз

(5 ұпай)
Сақтардың рухани-материалдық мәдениеті бай және сан қырлы болды. Олар аң стилінде жасалған алтын бұйымдарымен (мысалы, атақты «Алтын адам»), әшекейлерімен, қару-жарағымен танылды. Діни наным-сенімдері тәңірлік дүниетанымға негізделді, ата-баба рухына сыйыну, отқа табыну сияқты дәстүрлер болған. Сонымен қатар, Сақтардың көшпелі тұрмысы, киіз үйлері, аңшылық пен мал шаруашылығына негізделген экономикасы олардың материалдық мәдениетінің ерекшелігі болып саналады.

⸻

2. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымындағы жүздердің ерекшелігін түсіндіріңіз

(10 ұпай)
Қазақ халқының ру-тайпалық құрылымындағы жүздер — тарихи-әлеуметтік категория. Жүздердің пайда болуы көшпелі шаруашылықтың ерекшелігіне, қыстау мен жайлауға байланысты экономикалық қажеттіліктен туындады. Жүздер елді, жерді қорғау мақсатында әскери және әкімшілік міндеттер атқарды. Сондай-ақ, жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрі арқылы этностың генетикалық қорын сақтау міндетін орындады. Жүздердің болуы қазақ халқының тұтастығын, бірлігін нығайтып, халықтың өзіндік басқару жүйесін ұйымдастыруға ықпал етті.

⸻

3. «Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында қазақ тілін нығайтуға бағытталған ұлттық саясат сәтті жүзеге асты» деген тұжырымға келісесіз бе? Өз жауабыңызды дәлелдеңіз.

(15 ұпай)
Ішінара келісемін. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында қазақ тілінің мәртебесін көтеру үшін бірқатар маңызды қадамдар жасалды: «Тіл туралы» заң қабылданды, мемлекеттік тіл мәртебесі берілді, мектептерде қазақ тілінде білім беру артты. Сонымен бірге, мемлекеттік мекемелерде іс қағаздарын қазақша жүргізу қолға алынды. Дегенмен, бұл саясаттың толық іске асуы үшін инфрақұрылым мен кадр жетіспеушілігі сияқты мәселелер туындады. Сондықтан алғашқы жылдары қазақ тілінің нығаюы жартылай сәтті жүзеге асты деуге болады.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

10-шы билеттің жауаптары: (осы келсе)

1. XVI–XVII ғасырлардағы отаршылдық және көшпелі халықтың озара байланысында қолданылған рөлін сипаттаңыз:
XVI–XVII ғасырларда көшпелі қазақ қоғамы отаршылдыққа қарсы күресте белсенділік танытты.
Негізгі ерекшеліктер:

Көшпелі өмір салты қазақ қоғамын әскери-ұйымдасқан күйде ұстады. Бұл жағдай отаршылдыққа қарсы тұруда маңызды рөл атқарды.

Қазақ хандығының билеушілері жоңғар шапқыншылығына және көрші мемлекеттердің экспансиясына қарсы жылжымалы әскери тактикалар қолданды.

Сыр бойындағы қалалар мен бекіністер үшін күрес көшпелілердің сауда жолдары мен мәдени байланыстарға қатысуының маңызын арттырды.

Отаршылдық саясатқа қарсы күресте бірлік пен ұлт-азаттық идеясы қалыптасты.

2. ХХ ғасырдың басында Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеру себептері (кесте негізінде):
Кестеде көрсетілгендей, 1905–1914 жылдары аралығында Қазақстанға Ресейден қоныс аударушылар саны күрт өсті.
Негізгі себептері:

Столыпин реформасы (1906–1911 жж.): Аграрлық саясат негізінде шаруаларды шет аймақтарға көшіру басталды.

Жергілікті халықтың шұрайлы жерлері тартып алынды, олар жаңадан келген орыс, украин, беларусь қоныс аударушыларына берілді.

Қоныс аудару қозғалысы нәтижесінде қазақ халқы өз жерінен ығыстырылып, моноэтникалық құрам бұзылды.

1911–1914 жылдары 127 мыңнан астам адам қоныс аударды, бұл аймақтың этникалық бейнесін өзгертіп, қазақтардың үлесі азайды.

Қазақ халқының әлеуметтік-экономикалық жағдайы төмендеп, аштық пен кедейшілік күшейді.

3. «Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы сан ғасырлармен байланысты». Сіз бұл пікірмен қаншалықты келісесіз?
Иә, бұл пікірмен толық келісемін.
Дәлелдер:

Қазақстан Еуразия кеңістігінде орналасқандықтан, әртүрлі көшпелі және отырықшы халықтар тоғысқан аймақ болды.

Түркі, моңғол, араб, парсы мәдениеттерінің әсері елдің этникалық құрамына ықпал етті.

Кеңес кезеңінде мәжбүрлі көші-қон (депортация) нәтижесінде корей, неміс, шешен, ингуш, поляк т.б. халықтар Қазақстанға қоныстанды.

ХХ ғасырдың ортасында тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде көптеген орыс, украин, белорус өкілдері келіп орналасты.

Нәтижесінде Қазақстанда 130-дан астам ұлт пен ұлыс өкілдері тұратын полиэтникалық қоғам қалыптасты.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

№28 билет

Тәуелсіз Қазақстанның жоғары білім беру саласындағы өзгерістерді сипаттаңыз.
(5 ұпай)
Тәуелсіздік алғаннан кейін жоғары білім беру саласында маңызды өзгерістер болды:
– Білім беру жүйесі қайта құрылып, ұлттық мазмұнға сай жаңа стандарттар қабылданды.
– Жоғары оқу орындарына академиялық және басқарушылық дербестік берілді.
– Көп сатылы (бакалавриат, магистратура, докторантура) білім беру моделі енгізілді.
– Шет мемлекеттердің университеттерімен ынтымақтастық күшейіп, халықаралық бағдарламалар іске қосылды.
– Несие-модульдік жүйе енгізіліп, студенттерге білім алуда таңдау мүмкіндігі артты.

⸻

2. Ортағасырлардағы Қазақстан аумағындағы ұлыстық жүйенің ерекшелігі

(10 ұпай)

Ортағасырларда Қазақстан аумағында моңғол шапқыншылығынан кейін ұлыстық жүйе орнады. Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін төрт ұлына бөліп бергендіктен, Жошы, Шағатай, Үгедей және Төлей ұлыстары қалыптасты. Қазақ даласы Жошы ұлысына қарады. Жошы ұлысы батысқа қарай кеңейіп, Дунайға дейін созылды. Жошы ұлысы Моңғол империясының құрамында болғанымен, өз ішінде біршама автономияға ие болды. Алтын Орда осы Жошы ұлысының негізінде құрылды. Ұлыстық жүйе Моңғол империясының әкімшілік басқаруын жеңілдетті және жергілікті билеушілердің билігін нығайтты.

⸻

3. «Қазақстан тәуелсіздігін жариялау – 1980 жылдардың екінші жартысындағы саяси процестердің заңды нәтижесі» деген тұжырыммен келісесіз бе? Өз жауабыңызды негіздеңіз.

(15 ұпай)

Иә, келісемін. 1980 жылдардың екінші жартысында КСРО-да қайта құру (перестройка), жариялылық (гласность) және демократияландыру үрдістері басталды. Бұл халықтың саяси сана-сезімін оятты. Қазақстанда «Желтоқсан оқиғасы» сияқты халық наразылықтары күшейіп, орталыққа деген сенім азайды. Экономикалық дағдарыс, әлеуметтік шиеленістер және ұлттық мүдденің артуы Қазақстанның тәуелсіздікке деген ұмтылысын күшейтті. Сондықтан Қазақстанның тәуелсіздігін жариялауы сол кездегі саяси жағдайлардың заңды нәтижесі болды деп есептеймін.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt

21 БИЛЕТ ЖАУАП:
1. XX ғасырдың 90-жылдары Қазақстандағы көші-қон үдерісі бірнеше бағыт пен басымдықтармен сипатталды. Біріншіден, бұл кезеңде тарихи отанына оралған этникалық қазақтардың – оралмандардың келуі басты бағыт болды. Екіншіден, елдегі экономикалық дағдарыс салдарынан басқа ұлт өкілдерінің – орыстар, немістер, украиндар, т.б. тарихи отандарына жаппай қоныс аударуы байқалды. Үшіншіден, ішкі көші-қон күшейіп, ауыл тұрғындары жұмыс іздеп қалаларға қоныстана бастады. Басым бағыт – ұлттық құрамды оңтайландыру, демографиялық тепе-теңдікті сақтау және оралмандарды әлеуметтік бейімдеуге бағытталды.
2. Бұқар жырау Қалқаманұлы – XVIII ғасырдағы қазақ қоғамында рухани жетекші, идеологиялық кеңесші рөлін атқарған мемлекетшіл тұлға. Ол Абылай ханның сенімді ақылшысы болып, ел бірлігі мен мемлекеттілікті сақтауға ықпал етті. Бұқардың толғаулары арқылы ханға елдің мұң-мұқтажын жеткізіп, саяси шешімдерге ықпал етті. Жырау тек жыршы емес, ел ішіндегі тұрақтылық пен бірлікті нығайтатын, халықтың үнін жеткізетін саяси фигура болды. Оның кеңесші ретіндегі қызметі қазақ хандығының ішкі басқару құрылымында билік пен халық арасындағы алтын көпір рөлін атқарды.
3. ХХ ғасырдың басындағы күрестің ерекшелігінің бірі – петициялар жолдау болғанымен келісемін. Бұл кезеңде қазақ зиялылары Ресей империясының отарлық саясатына қарсы құқықтық тәсілдермен, яғни жазбаша талап-тілектер, петициялар арқылы наразылық білдірді. 1905 жылы Қоянды жәрмеңкесінде жазылған петиция – соның жарқын мысалы. Мұнда қазақтарға жер беруді тоқтату, діни және тіл бостандығы, отарлық шенеуніктердің озбырлығын жою сынды талаптар қойылды. Петиция – қарулы қақтығыссыз, бейбіт жолмен өз құқығын қорғау тәсілі болды, әрі қазақ халқының саяси сана-сезімінің өскенін көрсетті.

https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt
https://t.me/grant2025ubt